Jak wesprzeć rozwój wcześniaka?

• Z jakimi problemami mierzy się większość wcześniaków?
• Jak rozpoznać czy Twoje dziecko rozwija się prawidłowo?
• Jakie działania możesz podjąć, aby pomóc Twojemu maleństwu zdrowo rosnąć i rozwijać się?

 

Zapraszamy do lektury artykułu, który powstał we współpracy z dr Katarzyną Zajkiewicz, fizjoterapeutką specjalizującą się w diagnostyce i terapii dzieci urodzonych przedwcześnie, oferującą rodzicom profesjonalną pomoc. Jej dorobek naukowy i doktorat koncentrują się na tematyce rozwoju morfofunkcjonalnego u dzieci urodzonych przedwcześnie.

– Nie tylko badałam większość, nawet rzadkich przypadków różnych schorzeń, ale wiem też jak potoczyły się dalsze losy moich pacjentów. Dzięki temu mogę w wielu przypadkach określić, czy występujące nawet dość poważne zaburzenia i opóźnienia rozwoju zostaną szybko wyrównane, ale też czy drobne nieprawidłowości rozwojowe nie są objawem poważniejszych schorzeń i problemów – podkreśla dr Katarzyna Zajkiewicz z Centrum Osteopatii Osteo-Mach.

 

Dlaczego wcześniaki potrzebują specjalistycznej opieki?

Dzieci urodzone przedwcześnie – także te, które w skali Apgar otrzymały wysoką ilość punktów – zawsze wymagają większej uwagi i troski niż dzieci urodzone o czasie. Wcześniaki często potrzebują więcej czasu na osiągnięcie tych samych kamieni milowych rozwoju, co dzieci urodzone w terminie. Może to dotyczyć zarówno rozwoju fizycznego, jak i psychicznego i jest konsekwencją m.in. niedojrzałego układu nerwowego i niskiego napięcia mięśniowego w chwili narodzin.

 

Problemy, z którymi mierzy się większość dzieci urodzonych przedwcześnie

• Niskie napięcie mięśniowe: Wcześniaki rodzą się z niskim napięciem mięśniowym, co wpływa na ich ruchy i postawę. Okres rozwoju takiego maluszka w łonie matki jest krótszy niż u dzieci urodzonych o czasie, a napięcie znacząco wzrasta dopiero w ostatnim miesiącu trwania ciąży – dlatego wcześniaki rodzą się wiotkie i słabe. Dodatkowo przez pobyt w inkubatorze, w którym leżą przeważnie wyprostowane na plecach, rozwijają się we wzorcu wyprostnym (w odróżnieniu od dzieci donoszonych, które prezentują wzorzec zgięciowy), przez co łatwiej w późniejszym okresie rozwoju dochodzi u nich m.in. do wad postawy i innych kompensacji, dzięki którym mogą sobie poradzić z grawitacją, mimo niskiego napięcia mięśniowego.
• Opóźniony rozwój układu nerwowego: Skrócony czas trwania ciąży powoduje skrócenie czasu dojrzewania układu nerwowego w optymalnych warunkach życia wewnątrzmacicznego. Po przedwczesnym porodzie ten układ nerwowy, dużo mniej dojrzały niż u dziecka urodzonego w terminie, zaraz po porodzie narażony jest na dużo większy stres związany z koniecznymi procedurami medycznymi: badaniami, monitorowaniem stanu zdrowia, rozłąkę z matką przez pobyt w inkubatorze. To ma swoje przełożenie na dalszy rozwój dziecka. Dzieci te zwykle są więc nadwrażliwe i nadpobudliwe, co z kolei przenosi się na rozwój koncentracji i uwagi. W badaniach na dzieciach 6-letnich urodzonych przedwcześnie dowiedziono, że mają one dużo częściej niż ich równieśnicy urodzeni o czasie problemy ze skupieniem się, równowagą i koordynacją, a to najczęściej objawia się zaburzeniami w ich zachowaniu się i trudnościami szkolnymi.
• Zaburzenia czucia: Wcześniaki mogą mieć problemy z odbieraniem bodźców dotykowych i proprioceptywnych (odpowiadających za świadomość położenia ciała i jego części w przestrzeni). Objawia się to chociażby trudnościami z uchwyceniem sutka lub smoczka, czy napinaniem i płaczem podczas przewijania, ponieważ dotyk pieluchy może być dla dziecka nieprzyjemny. Problemy te wynikają z nadwrażliwości układu nerwowego.
• Opóźniony rozwój motoryczny: Dzieci urodzone przedwcześnie w wieku szkolnym sprawiają wrażenie niezgrabnych, potykają się, są bardziej powolne, a ich ruchy są mniej skoordynowane, mają zaburzenia równowagi oraz trudności w ruchach precyzyjnych. Od 25-50% wcześniaków w wieku szkolnym wykazuje zaburzenia zachowania, emocjonalne oraz trudności w pisaniu, liczeniu i uczeniu się*.

 

*Dane na podstawie badań „Rozwój motoryczny dzieci sześcio - i siedmioletnich, urodzonych przed 30-tym tygodniem trwania ciąży” autorstwa Kamili Wacław oraz Katarzyny Zajkiewicz, przeprowadzonych w Uniwersytecie Rzeszowskim w 2012 roku.

 

Jak rozpoznać, czy rozwój Twojego dziecka przebiega prawidłowo?

Przede wszystkim warto, abyś nie robił/robiła tego sam/a. Choć rolą rodzica jest uważna obserwacja swojego dziecka i zgłaszanie lekarzowi wszelkich niepokojących objawów, to już diagnoza i decyzja o rodzaju wsparcia czy rehabilitacji należy do specjalisty. Twoja uważność, miłość i najlepsze chęci, nie zastąpią narzędzi ani wiedzy, które pozwalają na zidentyfikowanie problemu u dziecka.

Twój maluszek z racji przedwczesnych narodzin powinien częściej niż inne dzieci odwiedzać kontrolnie lekarza pediatrę. Jego zadaniem jest monitorowanie wzrostu, wagi, rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka, porównując je z normami wiekowymi.

Dodatkowo, po okresie adaptacji do warunków domowych (w pierwszym miesiącu pobytu z nowo narodzonym maluszkiem w domu), warto z wcześniakiem zgłosić się do fizjoterapeuty.  To właściwy czas na pierwsze konsultacje i uzyskanie zaleceń dotyczących dobrania wspierających prawidłowy rozwój dziecka pozycji w czasie: noszenia, karmienia, kąpieli czy przewijania maluszka. Kolejnym krokiem jest diagnoza neuromotoryczna w 3. i 6. miesiącu życia dziecka (miesiące te wyznaczamy wg wieku skorygowanego, tj. od wieku kalendarzowego dziecka odejmujemy liczbę tygodni lub miesięcy, o które urodziło się ono przed terminem) i w razie potrzeby terapia. Poradnictwo i stosowanie się do zaleceń ma na celu zminimalizowanie deficytów związanych z przedwczesnym porodem.

 

Wsparcie fizjoterapeuty. Na jaką pomoc możesz liczyć?

Pierwsze tygodnie życia wcześniaka to czas pełen emocji, a pożegnanie inkubatora to dopiero początek drogi dla wcześniaka i jego rodziców. Współpraca z doświadczonym fizjoterapeutą to wsparcie nie tylko dla dziecka, ale i dla rodziców w tej trudnej sytuacji. Fizjoterapeuta podczas pierwszej wizyty udzieli Ci praktycznych wskazówek dotyczących pielęgnacji i stymulacji rozwoju dziecka, a także odpowie na wszystkie Twoje pytania.

Zalecenia w pierwszych tygodniach życia dziecka dotyczą m.in. potrzeby jego zawijania w pieluszki lub specjalne otulacze. Takie zabiegi są kluczowe dla prawidłowego rozwoju czucia powierzchownego i głębokiego u noworodków, i integracji odruchów pierwotnych. Otulanie stanowi dla wcześniaków formę sensorycznej stymulacji, imitującą ograniczenia przestrzeni znane z okresu płodowego. To z kolei sprzyja integracji odruchów takich, jak Moro, STOS (symetryczny toniczny odruch szyjny) i ATOS (asymetryczny toniczny odruch szyjny). Te odruchy są niezbędne dla prawidłowego rozwoju niemowląt, ale ich przetrwanie po określonym wieku może utrudniać osiągnięcie pełnej sprawności ruchowej i poznawczej.

Po okresie zaleceń przychodzi czas na wizyty kontrolne w 3. i 6. miesiącu życia skorygowanego dziecka. Fizjoterapeuta przeprowadza wówczas diagnostykę neuromotoryczną, o której więcej przeczytasz tutaj: https://www.osteo-mach.pl/diagnostyka-neuromotoryczna-dla-najmlodszych/.

Fizjoterapeuta dokładnie oceni rozwój Twojego dziecka, zwracając uwagę na napięcie mięśniowe, zakres ruchu, koordynację i inne ważne aspekty. Wizyty te mają określić, czy wskazówki pielęgnacyjne i dotyczące organizacji dnia wcześniaka (tak, aby zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa i spokoju), okazały się wystarczające. Jeśli dziecko dla prawidłowego rozwoju wymaga dalszego wsparcia i konieczna jest terapia – fizjoterapeuta opracuje specjalnie dostosowany do potrzeb Twojego maluszka program ćwiczeń i zabiegów. Nauczy Cię ponadto, jak wykonywać ćwiczenia w domu i jak stymulować rozwój dziecka w codziennych sytuacjach.

Pamiętaj, że wczesna interwencja pozwala na osiągnięcie najlepszych efektów. Wybierz fizjoterapeutę, który specjalizuje się w pracy z wcześniakami. Zapraszamy na konsultację do naszego Centrum Osteo-Mach!